Bilateralizacja.

W materiale K. Dąbrowskiego było 69 przypadków bilateralizacji na 282 przypadki odmy po jednej stronie, co stanowi 24,5%. W 46 z tych przypadków (66%) bilateralizacja nastąpiła w płucu przedtem zdrowym, w 23 zaś jako zaktywowanie ognisk gruźliczych starych lub powstanie świeżych w płucu niezupełnie zdrowym. W materiale Sanatorium Wilkowice Bystra spostrzegano bilateralizację tylko w 9 przypadkach (w 7,6%) na 118 przypadków, leczonych odmą. Tak wielka różnica może zależeć od tego, że w sanatorium stosowano prócz odmy leczenie klimatyczno- sanatoryjne. Bilateralizacja w gruźlicy płuc w toku odmy opłucnej leczniczej zdarza się w początkowym okresie leczenia odmą, i w późniejszych okresach. Pierwszą nazywamy bilateralizacją wczesną, drugą późną. Późna bilateralizacja może powstać wtedy, kiedy zdawało się, że chory jest już praktycznie zdrowy, tzn. że od dawna nie ma objawów chorobowych, czuje się zupełnie dobrze i nie odpluwa plwociny. Bilateralizacji tego okresu nie można, rzecz prosta, przypisywać odmie. Dołączenie się, czynnej sprawy gruźliczej w drugim płucu może nastąpić zupełnie niepostrzeżenie bez żadnych objawów. Czasami pierwszym objawem bilateralizacji bywa szczególny upadek sił (asthenia). Może mu towarzyszyć gorączka lub – rzadziej wychudnienie. Gorączka pojawia się częściej dopiero po wysiłku i znika po półgodzinnym wypoczynku, bywa przeważnie niewysoka, nie przekracza 38,5° C. Bilateralizacja może rozpoczynać się także nieznacznymi objawami czynnościowymi lub fizycznymi w postaci: nawrotu kaszlu, czasami krwioplucia lub plwociny, w której po długiej przerwie stwierdza się znowu prątki gruźlicy, oraz nieprawidłowych objawów osłuchowych (rzężeń suchych lub wilgotnych, trzeszczeń itp.). Dla ostatecznego rozpoznania sprawy niezbędne jest badanie radiologiczne płuc, przede wszystkim zdjęcia wykonywane systematycznie w niewielkich odstępach czasu. W innych przypadkach bilateralizacja rozpoczyna się ostro dreszczami, wysoką gorączką, kłuciem w boku, kaszlem itd., a badanie fizyczne wykrywa ognisko zagęszczenia w płucu dotychczas zdrowym. Dalszy los tych zmian bywa różny: mogą one częściowo cofać się albo też dawać początek stopniowo lub szybko rozwijającym się suchotom płuc. [przypisy: hologramy els, skuteczny angielski dla dzieci wrocław, Badanie psychologiczne na broń Poznań ]